ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀ : ଉତ୍ସବ ଓ ତାହାର ମହତ୍ତ୍ୱ

Ganesh Chaturthi 2024

ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀ ହେଉଛି ଗଣେଶ ଠାକୁରଙ୍କ ଜନ୍ମ ଦିନର ପର୍ବ, ଯେଉଁଥିରେ ତାଙ୍କୁ ବିଶେଷ ଭାବେ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଏହି ପର୍ବ ଭାରତର ଅନେକ ଅଞ୍ଚଳରେ ଉଦ୍ୟାପନ କରାଯାଏ, ତଥାପି ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ଏହାର ଉତ୍ସବ ବିଶେଷ ପରିଚିତ। ଭାଦ୍ରପଦ ମାସର ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷ ଚତୁର୍ଥୀ ତିଥିରେ ଏହା ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୧୦ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଳିତ ହୁଏ, ଯାହାର ଶେଷ ଦିନରେ ଗଣେଶ ବିସର୍ଜନ ଘଟେ।

ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀର ଇତିହାସ ଓ ମହତ୍ତ୍ୱ

ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀର ମୂଳ ସମ୍ପର୍କ ପ୍ରାଚୀନ ଭାରତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ଓ ପରମ୍ପରାରୁ ମିଳେ। ଗଣେଶଙ୍କୁ ବିଘ୍ନହର୍ତା ଭାବେ ପୂଜା କରାଯାଏ, ଯେଉଁଠି ତାଙ୍କର ଆଶୀର୍ବାଦ ବିନା ଏକ ପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ ବା ନୂଆ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଏ ନାହିଁ। ଏହା ଆସୁଥିବା ଭାଦ୍ରପଦ ମାସରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉତ୍ସାହ ଓ ଭକ୍ତିର ଜ୍ୱାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।

ଏହାର ସାର୍ବଜନୀନ ପାଳନ ଭାବେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାରତରେ ବିଶେଷ ଅର୍ଥ ରଖେ। ମରାଠୀ ରାଜା ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜୀଙ୍କ ଶାସନକାଳରେ ଏହାର ମାତ୍ରା ବୃଦ୍ଧି ହୋଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ରାଷ୍ଟ୍ରବାଦୀ ନେତା ବାଲ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଳକ ଏହାକୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଉତ୍ସବ ଭାବେ ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ଏକତ୍ର କରିବାର ନିମିତ୍ତ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା।

ପାଳନ ଏବଂ ରୀତିନୀତି

ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀର ପାଳନ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉଲ୍ଲାସପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଘଟେ। ପର୍ବ ଆରମ୍ଭ ହେଲାପରେ ଘରେ ଓ ସାର୍ବଜନୀନ ପଣ୍ଡାଲରେ ଗଣେଶଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଏ। ଏହା ପରେ ଦୈନିକ ଆରତି, ପୂଜା ଏବଂ ଭୋଗ ଦିଆଯାଏ। ଗଣେଶଙ୍କ ପସନ୍ଦିଦା ମୋଦକ, ନାଡ଼ିଆ, ଫୁଲ ଓ ଦୈନିକ ଆହାର ଭୋଗ ରୂପେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ।

• ପ୍ରାଣପ୍ରତିଷ୍ଠା: ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ମନ୍ତ୍ରପୂର୍ବକ ଜୀବନବାନ କରାଯାଏ।
• ପୂଜା ଓ ଆରତି: ଏହି ୧୦ ଦିନ ଧରି ଦୈନିକ ପୂଜା, ଆରତି ଓ ଭୋଗରେ ଭକ୍ତମାନେ ଆଶ୍ରୟ ନେଇ ଗଣେଶଙ୍କୁ ପୂଜା କରନ୍ତି।
• ବିସର୍ଜନ: ଦଶମ ଦିନରେ ଗଣେଶଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ବିଶାଳ ଯାତ୍ରା ସହ ନଦୀ ବା ସମୁଦ୍ର ତୀରେ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଏ। ଏହି ସମୟରେ “ଗଣପତି ବାପ୍ପା ମୋର୍ୟା, ପୁନ୍ଯାଚ୍ୟ ବର୍ଷୀ ଲଭକର୍ ଯା” ବୋଲି ଉଚ୍ଚାରଣ କରାଯାଏ।

ପରିବେଶ ସଚେତନତା

ବର୍ତ୍ତମାନ ସମୟରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟର ମୂର୍ତ୍ତି ଉପଯୋଗରେ ଜଳାଶୟ ଦୂଷଣର ସମସ୍ୟା ବିଶେଷ ଆଲୋଚିତ ହେଉଛି। ଏହାକୁ ଦୂର କରିବାକୁ କ୍ଳେ ମୂର୍ତ୍ତି ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଉଛି।

ନିଷ୍କର୍ଷ

ଗଣେଶ ଚତୁର୍ଥୀ ନୁହେଁ କେବଳ ଧାର୍ମିକ ପର୍ବ, ଏହା ଏକ ସାମାଜିକ ଓ ସାସ୍କୃତିକ ଉତ୍ସବ ଭାବେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକତ୍ର କରେ। ଏହା ଆମକୁ ଶିଖାଏ ଯେ ଆମର ନୂଆ ଆରମ୍ଭ ବୁଦ୍ଧି ଓ ଶକ୍ତି ସହ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ।